Terugblik | Bijeenkomst overstappen & samenwerken

Overstappen doe je samen!

Op woensdag 3 december kwamen ruim 100 professionals uit de kinderopvang, het basisonderwijs (po) en het voortgezet onderwijs (vo) samen voor de bijeenkomst ‘Overstappen & Samenwerken’. Want bij de grote overgangen in het leven van een leerling verandert er veel. Hoe begeleid je zo’n overstap goed? Hoe werk je samen ondanks verschillende belangen? En waarom is dat soms zo ingewikkeld? 

Onder leiding van sprekers Bert Wienen en Tijl Koenderink doken we de diepte in: van ketendynamiek tot de persoonlijke ‘kindreis’. 

 

De kerstbal

De ochtend begon met een prikkelende sessie van Bert Wienen. Hij stelde direct de vraag waarom samenwerken soms zo stroef verloopt. Het antwoord uit de zaal was herkenbaar: verschillende visies, uiteenlopende belangen en wettelijke kaders die niet altijd op elkaar aansluiten. 

Bert introduceerde hier de metafoor van de kerstbal. Iedereen kijkt anders naar die bal; in elke context heeft hij een andere betekenis of waarde. In de kinderopvang, het po en het vo is de relatie tot het kind en de beroepsidentiteit wezenlijk anders. Bert waarschuwde: “Dezelfde taal willen spreken is soms schadelijk.” We gebruiken dezelfde woorden, maar bedoelen we er wel hetzelfde mee? Door deze verschillen te erkennen in plaats van weg te poetsen, ontstaat er een betere overdracht. 

 

Voorkom het Bullwhip effect en focus op de context

Wat gebeurt er als we die ‘kerstbal’ (de leerling) gaan versturen naar een volgende school? Vaak stoppen we hem in een doos, waardoor de unieke eigenschappen onzichtbaar worden, en plakken we er labels op. Bert trok de vergelijking met het Bullwhip-effect (zweepslageffect) in de ketendynamiek. Een kleine, relatief onschuldige opmerking in een vroeg dossier kan verderop in de keten uitgroeien tot zware zorgtrajecten of aanvragen voor speciaal onderwijs. 

Zijn advies voor professionals aan de voorkant van de keten was dan ook helder:  Geef ruimte om te haperen (de flessenhalslogica) en spreek ouders ook aan als groep, niet enkel als individu. Hij sloot af met de gevleugelde uitspraak: “If you can’t stand the heat, fix the kitchen.” Oftewel: pas de omgeving aan, niet alleen het kind. 

 

Over de brug komen

Na deze systeemblik nam Tijl Koenderink ons mee de praktijk in met een kijkje in de keuken van samenwerkingsverband Almere. Zijn centrale beeld: “Overstappen is samen over de brug komen.” 

Tijl schetste de ‘Kindreis’: de weg die een leerling aflegt. Hij daagde iedere professional uit om zichzelf de vraag te stellen: “Hoe kan ik helpen?” In plaats van te focussen op grenzen tussen jeugdhulp en onderwijs, pleitte hij voor een integrale visie: ‘Geen kind de wijk uit’ en ‘Elke leerplek is school’. 

 

Wat is jouw invloed?

Tijl gaf de zaal huiswerk mee om over na te denken. Durf jij de ruimte te zoeken binnen de regels? En hoe definieer je succes? Kijk eens niet naar het moment van overdracht, maar naar hoe het 3 jaar na het afscheid met de leerling gaat. Alles begint uiteindelijk bij je eigen gedrag. 

 

In de middag was er een variatie aan diverse sessies. In twee rondes waren er 10 verschillende sessies te kiezen. 

De workshops

1. Doorstroom nieuwkomers en meertalige leerlingen 

Tijdens de sessie over overstappen bij nieuwkomers hebben we gesproken over de diversiteit van de doelgroep en de mogelijke doorstroomroutes. Ze benadrukten het belang van hoge verwachtingen en een goed beeld van het kind, inclusief kennis van de thuistaal, om kansrijke doorstroom te realiseren. Daarnaast kwamen er in interactie aan de hand van een casus, knelpunten en oplossingsrichtingen aan bod, bijvoorbeeld bij de overgang van po-vo en kleuter naar groep 3. Tot slot hebben ze deelnemers opgeroepen om in hun regio aanjager te zijn en nieuwkomers zichtbaar op de kaart te zetten. 

Presentatie Doorstroom nieuwkomers en meertalige leerlingen

 

2. Onderwijsroute 10-14 

Met een kleine groep deelnemers hebben we een goede sessie gehad. De deelnemers waren erg geïnteresseerd, omdat zij zelf ook een 10-14 initiatief willen starten. Het was een interactieve sessie waarbij veel ervaringen en vraagstukken zijn uitgewisseld.  

Presentatie Onderwijsroute 10-14

 

3. Overstap van po naar vo; inclusieve doorstroom 10-14 jaar 

In deze sessie is het gegaan over de ontwikkeling binnen ons swv voor het verbeteren van de overstap van po naar vo. Hoe kunnen we vanuit de data die we ophalen beleid maken, waar vinden en verbeteren we de samenwerking met de verschillende partners die betrokken zijn etc. Hoe heeft dit swv dit aangepakt, wat is eruit ontstaan en welke wensen hebben ze nog? De bijeenkomst was goed bezocht, interactief waarbij er mooie vragen zijn gesteld! 

Presentatie van po naar vo binnen SWV 30 06

 

4. Samen leren, samen groeien 

In deze sessie ging over het over samen leren, samen groeien: samenwerking, vernieuwing en inclusie. Hierbij zijn de deelnemers meegenomen in het verhaal van het Matrix Lyceum in Drachten. Daarbij is voornamelijk de nadruk gelegd op wat zijn de dingen die jij morgen al toe zou kunnen passen op je school. Er waren veel praktische vragen van deelnemers, maar ook veel ideeën en daarmee werden de deelnemers actief aan het denken gezet over hun eigen inclusieve mindset.  

 

5. Inclusief Kindcentrum: hoe te realiseren?

Hoe bouw je aan een inclusief kindcentrum?
In een enthousiaste deelsessie nam Job van Velsen de deelnemers mee langs de belangrijkste bouwstenen voor een sterk fundament onder een Inclusief Kindcentrum. Stap voor stap liet hij zien welke voorwaarden onmisbaar zijn om samen echt het verschil te maken. 

Een van de hulpmiddelen die daarbij veel duidelijkheid geeft, is het instrument Ontwikkelniveaus brede scholen en IKC, ontwikkeld door Sardes. Dit instrument maakt inzichtelijk waar je als partners staat in de samenwerking, en – minstens zo belangrijk – welke stappen je samen kunt zetten om verder te komen. 

Maar een stevig fundament vraagt meer. Een heldere, concrete visie op pedagogiek, leren en ontwikkelen is cruciaal. En precies daar komt inclusie in beeld: wat verstaan we daar eigenlijk onder? Welke beelden hebben we erbij? Om dit gesprek te voeren en richting te geven aan de beweging naar een inclusief IKC, ontwikkelde het Steunpunt Passend Onderwijs een zeer praktisch instrument dat teams direct kunnen gebruiken. En dat in deze deelsessie werd besproken en getest. 

Ter inspiratie deelde Job tijdens de workshop bovendien een waardevolle publicatie: Plek voor ieder kind, een lezing van Jeannette Doornenbal; een stuk dat uitnodigt tot verder denken én doen.  

Kortom: een sessie vol inzichten, tools en inspiratie om samen te bouwen aan een plek waar echt ieder kind welkom is. 

Presentatie inclusief kindcentrum realiseren

 

6. Inclusief Kindcentrum: opvang, zorg én onderwijs 

Op Inclusief Kindcentrum De Fontein is een stevige samenwerking tussen 1 opvangpartner, 1 onderwijspartner en 2 zorgpartners. Zij hebben gezamenlijke activiteiten, thema’s en vieringen, een instroomgroep met peuters en kleuters (inclusief kinderen die zorg én onderwijs nodig hebben), een groep volwassenen met een afstand op de arbeidsmarkt en twee Samen naar School klassen. Dit samen maakt dit kindcentrum uniek. Tijdens deze sessie werden de deelnemers geïnspireerd door dit voorbeeld. 

 

7. Fourteens, een 10-14 school 

Tijdens deze sessie werd uitgelegd hoe Fourteens is ontstaan, wat zij doen en op welke manier leerlingen bij hen binnenkomen en uiteindelijk weer uitvliegen.  Naar aanleiding van dit verhaal werden er vragen gesteld, ervaringen uitgewisseld en tips meegegeven.  

 

8. Ondersteuningsklassen, in- / door – / uitstroom 

In deze sessie lieten collega’s van het Udens College vmbo zien hoe het proces is geweest van  vormgeving, inhoud en de stappen naar de huidige ondersteuningsklassen op het Udens College vmbo. Een coach en teamleider hebben laten zien hoe de huidige ondersteuningsklassen op het Udens College vmbo zijn ontstaan, ingericht, doorontwikkeld en gepositioneerd in de school. Het was een inspirerend verhaal.   

Presentatie ondersteuningsklassen

 

9. Leerlingen vroeg(er) in het vizier 

Tijdens deze sessie werd er met elkaar gediscussieerd en veel ervaringen uitgewisseld over ‘Hoe houd je leerlingen in het vizier?’ De onderwerpen die aanbod kwamen direct uit de praktijk in de vorm van diverse vragen, zoals ‘Hoe om te gaan met lotingen bij overaanmeldingen en wat zijn voor- en nadelen?’ ‘Hoe pas je zorgplicht toe bij de overstap?’ ‘Hoe krijg je leerlingen met een mogelijk lastige overstap zo vroeg mogelijk in beeld?’ ‘Hoe creëer je overleggen tussen de betrokken partijen?’  

Het uur was zo voorbij door de levendige en actieve gesprekken. 

 

10. Overstap door de bril van ouders 

Deze sessie stond stil bij de overgang van po naar vo. Wat zijn vragen van ouders van kinderen met en zonder een ondersteuningsbehoefte wanneer hun kind de overstap maakt naar het voortgezet onderwijs? Hoe kun je vanuit het onderwijs helpen ouders zo goed mogelijk te informeren en een keuze te maken? En wat kunnen Oudervereniging Balans en Ouders & Onderwijs hierbij betekenen? Met diverse handvatten en tips kunnen de deelnemers weer verder wanneer zij samenwerken met ouders.

Presentatie Overstappen po naar vo door de bril van ouders