Terugblik | Masterclass inclusie: wetenschap over inclusief onderwijs

Ruim 80 deelnemers waren op 24 september aanwezig in Utrecht voor de Masterclass ‘Wetenschap over inclusief onderwijs’, georganiseerd door het Steunpunt Passend Onderwijs, de PO- & VO-academie. Jana Vyrastekova, experimental economist, hoofddocent en onderzoeker bij de Radboud Universiteit, en Marijke Welten, schrijfster van het boek ‘Persoonsgestuurde toekomstplanning in het onderwijs’ (met Hans Schuman) en jarenlange ervaring als docent en projectleider in het (gespecialiseerd) onderwijs waren de inspirerende sprekers van deze middag.

Jana startte met de oproep aan de zaal: erken en ondersteun de mensen die zich binnen de organisatie inzetten om belangrijke of moedige veranderingen in gang te zetten. Met een persoonlijk voorbeeld benadrukte zij dat een gevoel van steun, gezamenlijkheid en verbondenheid cruciaal is voor professionals die inclusief onderwijs willen realiseren. Enkele deelnemers deelden vervolgens praktijkvoorbeelden, waarbij zij zich hebben ingezet voor de leerling en welke aandacht van anderen hen daarbij heeft ondersteund.

Wat is inclusief onderwijs?

Naast de internationale verdragen die ons verplichten thuisnabij inclusief onderwijs aan te bieden en het beleidskader van OCW, presenteerde Jana in het eerste deel van de lezing voorbeelden en onderzoeksresultaten. Waarom is inclusief onderwijs zo belangrijk? Welke maatschappelijke opdrachten komen daarmee samen? En is inclusief onderwijs goed onderwijs voor alle leerlingen?

Tijdens de sessie werden zorgpunten op het gebied van inclusie opgehaald en werden onder andere het schrijven van plannen, de “andere leerlingen” en de resultaten van de school genoemd. Jana bood vervolgens geruststellende antwoorden op deze zorgen vanuit diverse onderzoeksresultaten uit de wetenschap.
Er werd ingezoomd op de gewoonten van een leraar in een inclusieve leeromgeving, Universal Design for Learning en de kracht van kwetsbaarheid en samenwerking. Daarnaast werden de voordelen van inclusief onderwijs voor iedere leerling besproken, zoals de verbetering van de sociaal emotionele ontwikkeling, sociale inclusie, het voorkomen van structurele achterstelling, normalisatie en het belang van de sense of belonging. Ook leerlingen zonder specifieke ondersteuningsbehoeften profiteren van een inclusieve leeromgeving. Er zijn geen negatieve effecten bekend voor leerlingen in een inclusieve klas.
Daarnaast werden enkele kleine interventies gedeeld, die kunnen bijdragen aan een meer inclusieve leeromgeving.

Jana benadrukte dat het belangrijk is om in de route naar inclusief onderwijs weg te blijven van aannames en te onderzoeken wat al bekend is en welke data beschikbaar zijn.
Marijke Welten nam vervolgens de microfoon over en deelde haar praktijkervaring vanuit de school: er zijn geen onderzoeken waaruit blijkt dat inclusief onderwijs de sociale en cognitieve ontwikkeling negatief beïnvloedt. Maar hoe vertalen we deze theorie (onderzoek) dan naar de praktijk (de school)?
In haar sessie deelde Marijke praktijkervaringen, inzichten en modellen die praktische handvatten bieden om een fundamentele systeemverandering mogelijk te maken. Wat is er nodig in de praktijk en hoe realiseren we deze verandering?
Er werd dieper ingegaan op een persoonsgestuurde aanpak -waarbij niet vanuit het systeem, maar vanuit de mens wordt gedacht-, de gelaagde bedoeling, samenwerken, het betrekken van leerlingen en de elementen die nodig zijn om tot een succesvolle verandering te komen.

Verwerken, vertalen en veranderen

In de verwerkingssessie gingen de deelnemers in groepen aan de slag met een probleem uit de praktijk dat vraagt om een complexe verandering. Er werd actief gesproken, uitgewisseld en meegedacht. Met alle onderwerpen die tijdens deze masterclass aan bod waren gekomen, werd er in de zaal gewerkt aan het omzetten van het probleem naar een vraagstuk.
Tijdens de plenaire terugkoppeling hoorden we de volgende kernwoorden terug: samen, delen, kwetsbaarheid, herkenning, complexiteit en andere paden bewandelen.
In deze masterclass kwamen wetenschappelijke en praktijkinzichten samen, waardoor theorie en onderzoeksresultaten direct verbonden konden worden met praktijkervaringen uit het veld. Met het doel voor de deelnemers om deze informatie en inzichten te vertalen naar concreet handelen in de regio, dat bijdraagt aan de ontwikkeling van inclusief onderwijs. Jana en Marijke moedigden hierbij de groep aan om alle radars in de omgeving te gebruiken en de opdracht van inclusief onderwijs als gezamenlijke systeemverandering op te pakken. Zoek partners in crime!

Over 2 maanden zal er voor al de ‘partners in crime’ van de masterclass nog een vervolgmoment zijn via een Teams- meeting. Inclusief onderwijs doe je niet alleen, maar samen!

Uitwisseling

Na afloop van de masterclass was er ruimte voor ontmoeting tijdens het diner op de locatie, wat wederom een mooie toevoeging op het programma bleek. Er werd tijdens dit buffet gezellig gekletst en uitgewisseld. Enkele reacties van de deelnemers: